Αργολίδα

Ιστορική και γεωγραφική περιοχή της Πελοποννήσου. Στην αρχαιότητα το όνομα αυτό είχε η περιοχή που εκτεινόταν από τον Ισθμό της Κορίνθου έως τη βορειοανατολική Πελοπόννησο, από τον Σαρωνικό και Κορινθιακό έως τον Αργολικό κόλπο στα Ν, την Αρκαδία στα Δ και την Αχαΐα στα ΒΔ. Σήμερα η Α. αποτελεί νομό (νομός Αργολίδος) με πολύ πιο περιορισμένα όρια. Έχει πρωτεύουσα το Ναύπλιο, έκταση 2.214 τ. χλμ. και πληθυσμό 105.770 κατ. Στα Β συνορεύει με τον νομό Koρινθίας, στα Δ και Ν με τον νομό Αρκαδίας, στα ΝΑ βρέχεται από τον Αργολικό κόλπο και στα ΒΑ από τον Σαρωνικό. Ένα τμήμα της Α. (ο δήμος Τροιζήνος) υπάγεται στη νομαρχία Πειραιώς, καθώς και τα μεγαλύτερα παράκτια νησιά Πόρος, Ύδρα, Σπέτσες και Δοκός. To έδαφος της Α. είναι κυρίως ορεινό με μόνη εξαίρεση την κλειστή πεδιάδα του Άργους, που έχει σχηματιστεί από προσχωματικά υλικά του τεταρτογενούς, μερικές παράκτιες πεδινές λωρίδες στην περιοχή Κρανιδίου και Ερμιόνης και την κοιλάδα του Λιγουριού. Το ανάγλυφο της περιοχής διαμορφώνουν τα λεγόμενα Αργολιδοαρκαδικά όρη, που αρχίζουν από την περιοχή της Κυλλήνης: στον νομό Α. έχουν τα ονόματα Τραχύ (το μεγαλύτερό του μέρος βρίσκεται στην Αρκαδία, η ψηλότερη όμως κορυφή του, το Κουρούμπαλο, 1.808 μ., στην Α.), Λύρκειο (1.755 μ.), Αρτεμίσιο (1.771 μ.), Κρείον ή Κτενιάς (1.634 μ.) και Παρθένιο (1.215 μ.), που κατευθύνεται στα Ν όπου ως συνέχειά του υψώνεται ο Πάρνων, Ολίγυρτος (1.935 μ.), το βορειότερο της κορυφογραμμής στο βορειοδυτικό άκρο του νομού, με προεκτάσεις που ακολουθούν ανατολική κατεύθυνση, τα όρη Φαρμακάς (1.616 μ.), Μεγαλοβούνι (1.273 μ.) και Κορακοβούνι, μετά το οποίο η οροσειρά χαμηλώνει προς τη διάβαση των Δερβενακίων (318 μ.)· η σειρά αυτών των βουνών αποτελεί και τον υδροκρίτη μεταξύ Κορινθιακού και Αργολικού κόλπου. Το καθαυτό όμως αργολικό βουνό είναι το Αραχναίο (1.199 μ., Προφήτης Ηλίας) με κατεύθυνση προς τα Α. Στα ΝΑ του Αραχναίου υψώνονται τα μικρότερα βουνά Δίδυμο (1.113 μ.) και Φορβάντιο ή Αδέρες (721 μ.) που κατεβαίνει έως το ακρωτήριο Σκύλαιο. Συνέχεια και αποκόμματα των ορέων της Α. είναι και τα βουνά των νησιών Ύδρα, Πόρος και Σπέτσες. Η Α., όπως και ολόκληρη η ανατολική Πελοπόννησος, έχει λίγα και μικρά υδάτινα ρεύματα. Τα κυριότερα ποτάμια της αργολικής πεδιάδας είναι χείμαρροι, όπως o Ίναχος, που πηγάζει από το Αρτεμίσιο, και ο Χάραδρος. Το καρστικό έδαφος της περιοχής ευνοεί όμως τη δημιουργία υπόγειων δεξαμενών που γεμίζουν με τη διείσδυση των υδάτων των κλειστών οροπεδίων των Αργολιδοαρκαδικών βουνών και αναβλύζουν στην επιφάνεια κατά περιόδους μεγάλες ή μικρές. Σε αυτή την κατηγορία ανήκει και ο ποταμός Ερασίνος (Κεφαλάρι) καθώς και οι πηγές της Λέρνης, που άλλοτε σχημάτιζαν την ονομαστή λίμνη. Υπάρχουν επίσης πολλές παράκτιες και υποθαλάσσιες πηγές, όπως της περιοχής Αγίου Γεωργίου Κυβερίου. Χάρη σε αυτά τα πλούσια υπόγεια αποθέματα νερού αναπτύχθηκαν, ιδιαίτερα στην πεδιάδα του Άργους, οι αρδευόμενες καλλιέργειες, κυρίως οι οπωροκηπευτικές. Η υπεράντληση όμως είχε συνέπεια να κατέβει η πιεζομετρική στάθμη επιφάνειας του υδροφόρου στρώματος και αντίστοιχα να διεισδύσει βαθύτερα στην ξηρά το θαλασσινό νερό, με επακόλουθο τα υπόγεια νερά να γίνουν υφάλμυρα σε μια μεγάλη ζώνη της αργολικής πεδιάδας. Οι ακτές της A. εμφανίζουν μεγάλο διαμελισμό, ιδιαίτερα μετά τη χερσόνησο των Μεθάνων και προς την πλευρά του Μυρτώου πελάγους, του οποίου βαθιά κόλπωση αποτελεί ο Αργολικός κόλπος. Η Α. έχει ξηρό κλίμα εξαιτίας των μικρών βροχοπτώσεων (300-500 χιλιοστά) και μαζί με την Αττική είναι οι ξηρότερες περιοχές της ηπειρωτικής Ελλάδας. Οι χειμώνες είναι ήπιοι, επειδή οι βόρειοι άνεμοι δεν είναι ορμητικοί. Οικονομία και πόλεις.Εκτός από το Ναύπλιο και το Άργος, σημαντικα αστικά κέντρα του νομού είναι η Ερμιόνη, χτισμένη κοντά στα ερείπια της αρχαίας πόλης, το Λιγουριό, σε απόσταση 5 χλμ. από το θέατρο της Επιδαύρου, η Νέα Κίος, τα Δίδυμα, το Κουτσοπόδι, ο Αχλαδόκαμπος, στην ορεινή διάβαση απ’ όπου διέρχεται η σιδηροδρομική γραμμή Αθήνας – Τρίπολης, και το Τολό, με ωραία αμμουδιά, που αποτελεί τουριστικό κέντρο. Βασική οικονομική δραστηριότητα του πληθυσμού της Α. είναι η γεωργία. To αρδευόμενο αργολικό πεδίο που καλλιεργείται με σύγχρονες μεθόδους και μηχανικά μέσα παράγει δημητριακά (σιτάρι, κριθάρι, βρόμη), κυρίως όμως φρούτα και λαχανικά (πασίγνωστες είναι οι αργίτικες αγκινάρες, τα αργίτικα πεπόνια, οι αργίτικες μελιτζάνες κλπ.). Το 1930 οι αρδευόμενες καλλιέργειες κάλυπταν 30.000 στρέμματα (σε έκταση 200.000 στρεμμάτων μέχρι καμπύλης 100 μ.), ενώ το 1985 έφτασαν τα 194.686 στρέμματα. H άρδευση γίνεται με επιφανειακά νερά (ειδικό δίκτυο άρδευσης) και υπόγεια φρεάτια. To 1945 εισήχθη στο αργολικό πεδίο η καλλιέργεια εσπεριδοειδών που γρήγορα αναπτύχθηκε ως περισσότερο αποδοτική. Έτσι σήμερα καλλιεργούνται περίπου 392.962 στρέμματα με εσπεριδοειδή, 10.000 με άλλα οπωροφόρα, 37.582 με κηπευτικά, 10.095 με καπνό και τα υπόλοιπα με τριφύλλι κ.ά. Εκτός από την κτηνοτροφία (κυρίως μικρά ζώα), σημαντικός για την οικονομία της Α. είναι και ο ορυκτός της πλούτος (κυρίως σιδηροπυρίτης, αλλά και μαγγάνιο). Σημαντική ανάπτυξη έχει και η βιομηχανία, κυρίως ο κλάδος επεξεργασίας των αγροτικών προϊόντων (εργοστάσια κονσερβοποίησης φρούτων και λαχανικών)· υπάρχουν όμως και υφαντουργικά, βαμβακουργικά και ελαιουργικά εργοστάσια, σαπωνοποιίες, κεραμοποιίες κ.ά. Ιδιαίτερη σημασία για την οικονομία της Α. έχει o τουρισμός, που την ανάπτυξή του ευνόησαν τα μνημεία του ιστορικού παρελθόντος της περιοχής (Άργος, Μυκήνες, Τίρυνθα, Επίδαυρος), αλλά και οι φυσικές καλλονές της (Ναύπλιο, Τολό)· μεγάλα και σύγχρονα ξενοδοχεία έχουν χτιστεί τα τελευταία χρόνια στο Ναύπλιο. Ιστορία.Η A. κατοικήθηκε από τη νεολιθική εποχή. Κατά την εποχή του χαλκού όχι μόνο ήταν πυκνοκατοικημένη, αλλά είχε αποκτήσει ηγετική πολιτιστική θέση σε ολόκληρη την Ελλάδα. Κατά την πρωτοελλαδική εποχή (2600-2000 π.Χ.) σημαντικό κέντρο ήταν η Λέρνα, ενώ κατά τις επόμενες δύο εποχές (μεσοελλαδική 2000-1600 π.Χ. και υστεροελλαδική 1600-1100 π.Χ.), εκτός από τα μεγάλα κέντρα των Μυκηνών, της Τίρυνθας και του Άργους, αναπτύχθηκαν και πολλά άλλα (Μιδέα, Πρόσυμνα, Ασίνη κλπ.). Αργότερα η Α. εκδωρίζεται και το Άργος γίνεται το σημαντικότερο κέντρο της περιοχής. Τον 5o αι. π.Χ. υποτάσσονται οι παλαιές πόλεις και μερικές καταστρέφονται από το Άργος, που έχει στην κρατική του εξουσία όλη την αργολική πεδιάδα, εκτός από τις παράλιες πόλεις Ερμιόνη, Τροιζήνα, Επίδαυρο και Κλεωνές, που και αυτές όμως εξαρτώνται από το Άργος. Το κοινό ιερό της Α. ήταν το Ηραίον, νότια των Μυκηνών (Πρόσυμνα). (Για τη λεπτομερέστερη ιστορία της Α., βλ. λ. Άργος και τα αντίστοιχα λήμματα για τις άλλες πόλεις της.) Ακρογιαλιά στο Τολό, τουριστικό και παραθεριστικό κέντρο της Αργολίδας. Το φρούριο στο μικρό νησί Μπούρτζι της Αργολίδας. Η ακρόπολη των Μυκηνών στους πρόποδες του Τρητού, στην άκρη της αργολικής πεδιάδας, μαρτυρεί την εκπληκτική ανάπτυξη της αρχαίας πόλης και του πολιτισμού της (φωτ. Hannibal). Μποστάνι με πεπονιές στον κάμπο της Αργολίδας. Τα αργίτικα πεπόνια έχουν πανελλήνια φήμη.